Filmeducatie opent ogen

8 november 2019 • Florine Wiebenga en Caroline Wisse • Nationale Onderwijsweek
Foto; Jurre Rompa

Beeldtaal is voor kinderen en jongeren de normaalste taal van de wereld, ze gebruiken het steeds vaker en steeds vroeger. Maar weten ze wel waar ze naar kijken?  

Movies touch our hearts and awaken our vision, and change the way we see things. They take us to other places, they open doors and minds.  Martin Scorsese (regisseur van o.a. Hugo)

De beelden zoals wij die kennen - bewegend, dynamisch, realistisch, bewerkt - bestaan nog niet zo lang. Film werd pas honderdvijfentwintig jaar geleden uitgevonden. Maar door de digitale ontwikkeling is het snel gegaan en is film nu overal. Film is fluïde en grenzeloos. Film zie je terug in Instastories, vlogs, videoclips, YouTube, series, VR, games en andere creaties waarbij de cinematografische taal wordt gebruikt om een verhaal te vertellen. Het zit in ons DNA. Maar zijn we ons wel bewust van waar we naar kijken? Hoe komt het dat we beelden begrijpen zonder woorden? Wat zie je nu echt als je naar Instastories, series en films kijkt? Waarom is het zo aantrekkelijk met film te communiceren? Hoe bereik je een groot publiek? Wat zijn de consequenties van het delen van je filmpjes?  

#allesisfilm 

Film is a mirror. I want to see more filmmakers. We all want to see ourselves.  Ava Duvernay (regisseur van o.a. Selma) 

Film is allang niet meer alleen een kermisattractie om mensen te vermaken. Film is een sociaal, economisch, kunstzinnig, technisch, historisch, filosofisch, politiek, levensbeschouwelijk, geografisch, cultureel en talig product. 
Filmmakers reageren met hun werk op politieke of maatschappelijke ontwikkelingen, geven hun kijk op de wereld, scheppen andere werkelijkheden, tonen schoonheid en willen met hun werk anderen verwonderen of prikkelen. Film kan irriteren, schuren, voldoening en plezier geven door (samen) film te ervaren en kan leiden tot verstilling.  

#doityourself 

As a filmmaker whose first film was made with the DIY tools of digital cinema, I love how the democratization of the filmmaking process and platforms like YouTube enables people to tell stories that in previous generations simply could not be told.  Barry Jenkins (regisseur en scenarioschrijver van o.a. Moonlight) 

Films zijn overal, iedereen heeft een camera. Maar omdat je op record kunt drukken, ben je nog geen filmmaker. En al heb je alle 24 James Bond verfilmingen én alle boeken gelezen, dat maakt je nog geen bewuste kijker. Want wie heeft zich nooit laten verleiden tot het geloven in het goede tegenover het kwade, het sprookje van de ware liefde, of het aanschaffen van een veel te duur kledingstuk omdat je idool hetzelfde droeg? En wie checkt af en toe z’n socialmedia-account of er een gênant filmpje van jou te vinden is waarvan je liever niet hebt dat je (toekomstige) werkgever het ziet?   
Om alle lagen van film te kunnen begrijpen heb je specifieke kennis en vaardigheden nodig en een bewuste houding. Daarmee kun je bewegend beeld onderzoeken en analyseren, de impact en de invloed op de samenleving begrijpen en zelf verhalen maken en publiceren. 
Onderwijs in film brengt leerlingen in contact met de geschiedenis van film wereldwijd, met culturen en verhalen van anderen. Leerlingen leren door het stellen van kritische en/of filosofische vragen film vanuit verschillende perspectieven te onderzoeken, te analyseren en te duiden. Ook leren ze dat er meerdere oplossingen en opvattingen naast elkaar kunnen en mogen bestaan door ideeën en gedachten daarover te delen. Filmeducatie draagt bij aan de hoofddoelen van het onderwijs: het werken aan persoonlijke en maatschappelijke vorming en het geven van beroepskwalificaties.  Beeldvaardig zijn geeft leerlingen de keuze om maker, deelnemer, uitvinder, vertoner, criticus en/of liefhebber te worden. 

#filmleraarvanhetjaar 

  I'm about challenging people. Like, properly challenging them and their assumptions. Audiences make their minds up about people they see on screen, just like they do in real life. That's what fascinates me in film. You see a character and have to think: is this person different to what I assumed he was when I first saw him?  Steve McQueen (kunstenaar en filmregisseur van o.a. 12 Years a Slave)  

Filmeducatie is belangrijk in een gemedialiseerde samenleving, maar heeft nog geen vaste plek in het onderwijs. Een aantal scholen integreren film echter al op een professionele manier in hun curriculum. De lessen zijn ontwikkeld door enthousiaste, gepassioneerde leraren: onvervalste avonturiers en pioniers voor het onderwijs van de toekomst. 
Deze creatieve leraren, die leerlingen op weg helpen in het medialandschap, spelen een belangrijke rol. Zij maken hun leerlingen niet alleen beeldvaardiger, ook laten zij aan het veld zien hoe het onderwijs kan meegaan met de digitale en technische ontwikkelingen in de samenleving. Leraren zijn doorgaans geen VIPS, geen BN’ers, geen sterren die in de spotlights gaan staan. Maar wat zij doen verdient een podium. De verkiezing van de Filmleraar van het Jaar zet dan ook de spotlights op deze innovators. Iedere leraar kan Filmleraar van het Jaar worden, ongeacht waar en waarin hij of zij lesgeeft. Of het nu gaat om een docent Nederlands, maatschappijleer of een basisschoolleerkracht die aandacht besteedt aan filmeducatie, allen komen in aanmerking voor deze eretitel.
De verkiezing van de Filmleraar van het Jaar 2019 is in volle gang. De drie genomineerden, Jeroen Helmers van het Blariacumcollege in Venlo, Maurice Ermen van De Uitvinding in Enschede en Malu Sanders van Het 4e Gymnasium uit Amsterdam krijgen op 1 oktober tijdens het Nederlands Film Festival te horen wie van hen zich filmleraar van het jaar 2019 mag noemen. De vakjury bestaat dit jaar uit eindredacteur van NTR Schooltv Erik Appelman, filmmaker en docent Ahmet Polat, hoofd Educatie bij Eye Filmmuseum Florine Wiebenga, lerarenopleider bij de HvA David Geneste, Filmleraar van het Jaar 2018 Jeroen Stultiens en Aya el Gris, leerling aan het Amsterdamse Hervormd Lyceum West. 

#samenwerken 

Dus er is niet één waarheid. De enige waarheid is de film zoals jij hem voor je ziet en daar moet je voor staan. Sacha Polak (Nederlandse regisseuse van o.a. Dirty God) 

Filmleraar van het jaar is een initiatief van het Netwerk Filmeducatie. Het netwerk is vernieuwd; sinds februari 2019 zijn alle relevante sectoren aangesloten. Zodoende werken het onderwijs (leraren po, vo, mbo, hbo, lerarenopleidingen, universiteiten), de culturele instellingen (filmmuseum, filmfestivals en filmtheaters) en de filmindustrie (filmmakers, filmdistributeurs en filmproducenten) samen om filmeducatie naar een hoger plan te tillen. Dit wordt op verschillende niveaus aangepakt. Een doorlopende leerlijn film- en beeldtaal, scholing voor leraren en trainers op het gebied van film, een digitale leeromgeving met films voor in de klas, digibordlessen en een zesdelige serie in samenwerking met Schooltv. Dit is baanbrekend te noemen, want niet eerder is er op deze manier en op dit niveau samengewerkt. 
Alles is met elkaar verbonden. Zonder bundeling van krachten geen expertise, zonder deskundige leraren geen drijfveer en didactische kennis, zonder lesmateriaal geen praktische middelen, zonder doorlopende leerlijn geen kader van waaruit kan worden lesgegeven. 
Via lessen over film onderzoeken kinderen en jongeren hun eigen relatie tot film en leren ze betekenis geven aan de beelden die hen dagelijks omringen. Filmeducatie opent ogen. 

Anyone who's made film and knows about the cinema has a lifelong love affair with the experience. You never stop learning about film Francis Ford Coppola (regisseur van o.a. The Godfather)

Enkele sites waar je informatie, handvatten, inspirerende en praktische tips kunt vinden: 

Aanmelden voor de nieuwsbrief van het netwerk kan op: https://www.filmeducatie.nl/contact  

 

 

Blijf op de hoogte

Winnaars, evenementen, onderwijsnieuws als je niets wilt missen, meld je je hier eenvoudig aan voor de nieuwsbrief.